শীতৰ কুঁৱলী ফালি, লাৱণি খোজেৰে আহিছে ভোগালী
শীতৰ নিয়ৰে বাটত মুকুটা সিঁচা সময়তে কৃষিকৰ্মৰ সামৰণি মৰা, এক সুৰভিসনা পৰিবেশত, এমুঠি আশাৰ বতৰা কঢ়িয়াই আহে ভোগৰ উৎসৱ ভোগালী। অসমীয়া জাতিৰ হেঁপাহৰ মাঘ বিহু। মাঘ বিহুৰ আন এটা নাম ভোগালী। পুহৰ হাড় কঁপোৱা জাৰক নেওচি সকলোৱে মতলীয়া হয় ভোগৰ আনন্দত। সৃষ্টিৰ সফলতাৰে, আঘোণ-পুহত পথাৰৰ লখিমী আনি ঘৰ সোমোৱাৰ অন্তত কৃষিজীৱিৰ উৎসৱ মাঘ বিহু। ধৰ্মপৰায়ণ আৰু অতিথিপৰায়ণ অসমীয়াই প্ৰকৃতিৰ মহান অৱদানক স্বীকৃতি জনাই পুহৰ সংক্ৰান্তিৰ দিনা মাঘ বিহু পালন কৰা হয়। কিছুমান পণ্ডিতৰ মতে অসমীয়া ‘বিহু’ শব্দটো সংস্কৃত ‘বিষুবং’ শব্দৰ পৰা আহিছে। যাৰ ইংৰাজী অৰ্থ হৈছে ‘EQUINOX’।
পুহৰ সংক্ৰান্তিৰ এই সময়ত সূৰ্যই মকৰ ৰাশিত অৱস্থান কৰি উত্তৰ দিশলৈ গতি কৰে। ফলত শীতৰ প্ৰকোপ কিছু কমিবলৈ ধৰে। মকৰ ৰাশিৰ সংক্ৰমণত হোৱা পুহৰ সংক্ৰান্তিৰ মকৰ সংক্ৰান্তি বুলিও জনা যায়। মকৰ সংক্ৰান্তিৰ পিচৰ পৰা সূৰ্য আৰু জুইৰ তাপশক্তি বাঢ়ি আহে বুলি প্ৰচলিত বিশ্বাস আছে।
উৰুকা বা তাৰ আগৰে পৰা অসমীয়া সমাজৰ জীয়ৰী বোৱাৰীসকলে নিজৰ ঘৰতে বা অন্য ঠাইত লগ হৈ বিভিন্ন সুস্বাদ্য খাদ্য সামগ্ৰী যেনে লাৰু, পিঠা, চিৰা, দৈ অদি প্ৰস্তুত কৰাত ব্যস্ত হৈ পৰে। অন্যহাতেদি সমাজৰ পুৰুষসকলে আনন্দ উৎসাহৰ মাজেৰে বাহ, খেৰ, কলগছৰ শুকান পাতেৰে ভেলাঘৰ আৰু মেজি আদি বনোৱাত ব্যস্ত হৈ পৰে। উৰুকাৰ ৰাতি ঘৰৰ সকলোৱে একেলেগে মিলি ঘৰতে অথবা ভেলাঘৰৰ ভিতৰত এসাজ আমিষ ভোজনৰ তৃপ্তি লয়। উৰুকাৰ পিছদিনা অৰ্থাত সংক্ৰান্তিৰ দিনা ঘৰৰ সকলো সদস্যই ৰাতিপুৱাই সোনকালে গা-পা ধুই পৰিস্কাৰ কাপোৰ পিন্ধি আগদিনাই বনাই থোৱা মেজি আৰু ভেলাঘৰৰ ওচৰলৈ আহে। ইয়ালৈ সমাজৰ সকলো লোকৰে আগমন হয়-জাতি-ধৰ্ম-বৰ্ণ নিৰ্বিশেষে। অনুভৱ হয় প্ৰ্কৃততে মাঘ বিহু যেন সম্প্ৰীতিৰহে উৎসৱ। সাধাৰণতে সমাজৰ বয়োজেষ্ঠ্যজনে মুকলি ঠাইত বনোৱা মেজি বা ভেলাঘৰ জ্বলায়। ভক্তিসহকাৰে অগ্নিদেৱতালৈ নাৰিকল, তামোল, ঘি, তিল, মাহ, চাউল, লাৰু-পিঠা আদি নানান দ্ৰৱ্য অৰ্পণ কৰা হয়। এনেদৰে সকলো দেৱতাৰ প্ৰতিনিধি স্বৰুপে অগ্নিদেৱতাক মানুহে পূজা-অৰ্চনা কৰাৰ প্ৰথা অতীজৰে পৰা চলি আহিছে। মেজি বা ভেলাভৰত অগ্নিসংযোগ কৰাৰ সময়ত সকলো লোকে কামনা কৰে যাতে সমাজৰ পৰা অশুভ শক্তিসমূহৰ নাশ হয়। চাৰিবেদৰ (ঋকবেদ, সামবেদ, যজুৰ্বেদ আৰু অথৰ্ববেদ) অন্যতম বেদ অথৰ্ববেদতো এনে অশুভশক্তিৰ নাশৰ উল্লেখ পোৱা যায়। মেজিত জুই লগোৱাৰ সময়ত সমাজৰ পুৰুষ-মহিলাসকলে যি অগ্নি দেৱতাৰ পূজা-অৰ্চনা কৰে তাৰ উল্লেখ প্ৰাচীন বৈদিক যুগতো দেখা যায়। অগ্নিক স্তুতি কৰি বিভিন্ন সামগ্ৰী অৰ্পণ কৰাৰ সময়ত নিম্নোক্ত মন্ত্ৰ উচ্চাৰণ কৰা হয়-
অগ্নিং প্ৰজ্বলিত্ং বন্দে চাতুৰৰ্ণ্যং হুতশনম্।
সুবৰ্ণবৰ্ণমমলং জ্যোতিৰুপায়ে তে নম:।।
অগ্নিক যিহেতু সকলো দেৱতাৰে প্ৰতিনিধি বুলি গণ্য কৰা হয়, সেয়ে অতি প্ৰাচীন কালৰে পৰা সুবৰ্ণময় পবিত্ৰ অগ্নিক ভক্তিসহকাৰে পূজা অৰ্চনা কৰি অহা হৈছে। ঋকবেদৰ মন্ত্ৰসমূহত অগ্নিদেৱতাক প্ৰমুখভাবে স্তুতি কৰা হৈছে। আমাৰ অসমীয়া সমাজত এটা প্ৰচলিত প্ৰথা আছে যে মেজিৰ জুইৰ ছাই খেতিপথাৰত বা বাগিছাৰ গছ-গছনিত ছটিয়াই দিলে পোক-পৰুৱা নাশ হয় আৰু মাটিৰ উৰ্বৰতা বৃদ্ধি পায়। এনেধৰণৰ প্ৰথা প্ৰাচীনকালতো প্ৰচলিত আছিল, যাৰ উল্লেখ আমি অথৰ্ববেদত বিচাৰি পাওঁ।এইখিনিতে উল্লেখযোগ্য যে অসমীয়া ‘মেজি’ শব্দটো বৈদিক ‘মেধ্য’ শব্দৰ পৰা আহিছে। এই ‘মেধ’ শব্দটোৱে ‘যজ্ঞ’কে প্ৰতিনিধিত্ব কৰে।
প্ৰাচীন বৈদিক যুগত মকৰ সংক্ৰান্তি কালত ‘মহাব্ৰত’ নামৰ এক ডাঙৰ ধৰ্মীয় অনুষ্ঠান হৈছিল। ইয়াৰ উল্লেখ তাণ্ডমহাব্ৰাহ্মণ আৰু তৈত্তিৰীয় ব্ৰাহ্মণতো পোৱা যায়। এই অনুষ্ঠানত সূৰ্যদেৱতাক পূজা-অৰ্চনা কৰা হয় যাতে সূৰ্যই সম্পূৰ্ণ জীৱমণ্ডলকে শীতৰ প্ৰকোপৰ পৰা ৰক্ষা কৰিব পাৰে, বেদত অগ্নিদেৱতাক সূৰ্যদেৱতা বুলি পুজা কৰা হয়। বৈদিক কালত যাগ-যজ্ঞত যেনেদৰে অগ্নিক ঘি, সোম আদি বিভিন্ন দ্ৰৱ্য অৰ্পণ কৰি পূজা অৰ্চনা কৰে, ঠিক তেনেদৰে অসমীয়া লোকসকলেও মাঘবিহুত মেজি জ্বলাই অগ্নিক পূজা কৰাৰ সময়তো ঘি, তিল, লাৰু-পিঠা আদি অৰ্পণ কৰে। মেজিৰ গঠনো মন্দিৰৰ আকৃতিৰ অথবা বৈদিক যজ্ঞৰ যজ্ঞগৃহৰ নিচিনাকৈ তৈয়াৰ কৰা হয়।
অসমবাসী ৰাইজলৈ ভোগালী বিহুৰ অফুৰন্ত শুভেচ্ছা জ্ঞাপন কৰিলো।
Discussion about this post